ROMA, 20 Temmuz (IPS) – Son yıllarda yaşanan iklim, çatışma ve ekonomik şoklar ve bunların gıda fiyatları üzerindeki etkileri, dünyanın 2030 yılına kadar küresel açlığı ortadan kaldırmaya yönelik Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi’ne (SDG) ulaşma umutlarına büyük bir darbe indirdi.
Birleşmiş Milletler, bu ayın başlarında yayınlanan Dünyada Gıda Güvenliği ve Beslenmenin Durumu (SOFI) raporunda, 2022’de kronik yetersiz beslenmeyle karşı karşıya kalan insan sayısının azalmak yerine 735 milyon civarında olduğunu ve 2019’daki salgın öncesi seviyeye göre 122 milyon artış olduğunu söyledi.
Trajik olsa da bu artış şaşırtıcı değil.
Gelişmekte olan ülkelerdeki obezite oranlarının da artması belki de beklenemez.
BM Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu’nun (IFAD) yeni bir raporuna göre, düşük ve orta gelirli ülkelerdeki (LMIC’ler) aşırı kilo ve obezite oranları, yüksek gelirli ülkelerde bulunan seviyelere yaklaşıyor.
Örneğin, 2016’da düşük gelirli ülkelerde fazla kilolu insanların yüzdesi, 2006’ya göre beş puanın üzerinde artarak %25,8 oldu.
Aynı dönemde düşük-orta gelirli ülkelerde oran %21,4’ten %27’ye yükseldi.
Nedeni basit – para.
IFAD raporuna göre, sağlıklı ve sağlıksız yiyecekler arasındaki dik fiyat farkları ve çeşitli sağlıklı yiyeceklerin bulunamaması, gelişmekte olan ülkelerin hem kentsel hem de kırsal bölgelerinde obezite oranlarında artışa neden oluyor.
Endonezya, Zambiya, Mısır, Nijerya ve Bolivya olmak üzere beş temsili ülkeden alınan verileri inceleyen ve hakemli yüzlerce çalışmayı gözden geçiren rapor, pahalı olma eğiliminde olan sağlıklı yiyecekler ile daha ucuz sağlıksız yiyecekler arasındaki fiyat farkının gelişmekte olan ülkelerde zengin gelişmiş ülkelere göre daha fazla olduğunu söylüyor.
Sonuç olarak, üç milyar insan sağlıklı beslenmeyi karşılayamıyor.
Raporun incelediği çalışmalardan birine (Headey 2019) göre, fakir ülkelerde yumurtadan kalori elde etmek, patates, ekmek, pirinç, makarna ve tahıl gevrekleri gibi nişastalı temel gıdalardan kalori elde etmeye göre 11,66 kat daha pahalıdır..
Aynı ülkelerde, şekerli atıştırmalıklardan bir kalori elde etmek, nişastalı temel gıdalardan yalnızca 2,92 kat daha pahalıdır.
Zengin ülkelerde, fark çok daha küçük: yumurtadan bir kalori elde etmek, nişastalı temel gıdalardan bir kalori elde etmeye göre 2,6 kat daha pahalı ve şekerli atıştırmalıklardan bir kalori elde etmek 1,43 kat daha pahalı.
IFAD’ın beslenme baş teknik uzmanı Joyce Njoro, “Sağlıklı ve sağlıksız gıdalar arasındaki fiyat farkları dünyanın dört bir yanındaki ülkelerde mevcut olsa da, bu fiyat farkı daha fakir ülkelerde çok daha geniştir” dedi.
“Ayrıca, bir ülke içindeki yüksek gelir eşitsizliği, daha yüksek obezite prevalansı ile ilişkilidir.
“Gelişmekte olan ülkelerde artan obezite oranlarını durdurmak istiyorsak, gıda sistemlerinin nasıl çalıştığını ele alan büyük çözümlere ihtiyacımız var.
“Dünya çapında üç milyar insanın sağlıklı bir diyeti karşılayamayacağını not etmek endişe verici.
“Gelişmekte olan ülkelerde obeziteyi önlemek, kültürel normları ele alan, ilişkili sağlık riskleri konusunda farkındalığı artıran ve sağlıklı gıdaların üretimini, bulunabilirliğini ve karşılanabilirliğini destekleyen kapsamlı bir yaklaşım gerektirir.”
Rapor, araştırmaların gelişmekte olan ülkelerde şekerle tatlandırılmış içecek tüketiminin arttığını gösterdiğini (Nicole D. Ford ve diğerleri 2017; Malik ve Hu 2022) ve küresel olarak kişi başına 67,7 kg olan paketlenmiş gıda satışının 2017’de 76,9 kg’a yükseldiğini gösterdi.
Paketlenmiş gıdaların işlenme eğiliminde olduğunu, bunun da genellikle eklenen veya serbest şeker, doymuş ve trans yağ, tuz ve diyet enerji yoğunluğunun artması ve protein, diyet lifi ve mikro besinlerin azalması anlamına geldiğini belirtti.
Raporda kültürel faktörlere de değinildi.
Gelişmekte olan bazı ülkelerde şişmanlık, sağlık ve zenginliğin bir işareti olarak görüldüğü için çocuklarda arzu edilir bir şey olarak görülüyor ve sağlıksız yiyeceklerin tüketimi de belli bir prestij taşıyor olabilir.
Kültür, fiziksel hareketsizliğin yüksek sosyal statü ile ilişkilendirildiği yerlerde denklemin enerji harcaması tarafında da rol oynar.
Rapor, neredeyse tüm gelişmekte olan ülkelerde kadınların erkeklerden daha fazla kilolu veya obez olma olasılığının daha yüksek olduğunu ekledi.
2017’de yapılan bir araştırmaya (Nicole D. Ford ve diğerleri) atıfta bulunarak, nedenlerin erken yaşta beslenmeye farklı fizyolojik tepkiler, enerji harcamasına farklı hormonal tepkiler, gebeliklerle ilişkili kilo artışı, düşük fiziksel aktivite seviyeleri, depresyon, yaşam boyunca ekonomik koşullar ve ideal vücut büyüklüğü ve fiziksel aktivitenin kabul edilebilirliği gibi sosyokültürel faktörlerdeki farklılıkları içerdiğini söyledi.
IFAD, raporu 24-26 Temmuz tarihlerinde Roma’da düzenlenen BM Gıda Sistemleri Zirvesi +2 Stok Sayım Anı öncesinde yayınladı.
İtalya ve IFAD ile Roma merkezli kardeş BM gıda kuruluşları, Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Dünya Gıda Programı’nın (WFP) ev sahipliğinde düzenlenen zirve, gıda sistemi dönüşümlerinin insanlar ve gezegen için daha iyi ve daha sürdürülebilir sonuçlara ve Eylül 2023’teki SDG Zirvesi öncesinde Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin ilerlemesine nasıl katkıda bulunabileceğini vurgulayacak.
© Inter Press Service (2023) — Tüm Hakları SaklıdırOrijinal kaynak: Inter Press Service